Zmiany w nowym roku szkolnym: odchudzona podstawa programowa i obowiązek edukacji dla dzieci ukraińskich

Od nowego roku szkolnego w szkołach realizowana będzie odchudzona podstawa programowa kształcenia ogólnego. W rozporządzeniach w sprawie podstawy programowej, nazywanych zwyczajowo podstawą programową, opisane jest to, co uczeń powinien umieć z określonego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym (każdy przedmiot jest opisany osobno). Programy nauczania i podręczniki muszą być zgodne z podstawą, a nauczyciel ma obowiązek realizacji wszystkich treści w niej zawartych.

Odchudzone podstawy programowe będą obowiązywały od 1 września 2024 r. w klasach IV-VIII szkoły podstawowej, w liceach, technikach i branżowych szkołach I i II stopnia. Treści nauczania zawarte w podstawie programowej dla 18 przedmiotów ogólnokształcących uszczuplono o około 20 proc. Uszczupleniu treści nauczania z języka polskiego towarzyszą zmiany na liście lektur szkolnych. Zniknął z niej m.in. "Konrad Wallenrod". "Odprawa posłów greckich" stała się lekturą uzupełniającą, a "Rota" obowiązkową. Część lektur czytanych dotąd w całości, będzie teraz czytana we fragmentach, np. "Pan Tadeusz". Jeśli nauczyciel będzie chciał, aby daną lekturę uczniowie poznali jednak w całości, będzie to możliwe.

Uszczuplenie podstawy programowej nie obejmuje edukacji wczesnoszkolnej, czyli klas I-III szkoły podstawowej oraz przedmiotów zawodowych nauczanych w szkołach ponadpodstawowych, dla których treści nauczania się nie zmieniają.

Od 1 września 2024 r. wszystkie dzieci z Ukrainy mieszkające w Polsce zostaną objęte obowiązkiem edukacji w polskiej szkole, czyli rocznym przygotowaniem przedszkolnym w tzw. zerówce, obowiązkiem szkolnym w szkole podstawowej, obowiązkiem nauki w szkołach ponadpodstawowych. Rodziny z Ukrainy będą mogły otrzymać świadczenie rodzinne 800+ i świadczenie Dobry Start, pod warunkiem, że ich dzieci będą uczęszczać do polskiej szkoły.

Od tej zasady wprowadzono jeden wyjątek: w roku szkolnym 2024/2025 uczniowie uczący się w klasie programowo najwyższej w szkole funkcjonującej w ukraińskim systemie oświaty nie będą objęci obowiązkiem uczęszczania do polskich szkół. Mogą dokończyć edukację w formule online.

Możliwe będzie zwiększenie liczby uczniów w klasach I-III szkoły podstawowej o obywateli Ukrainy. Będą mogły liczyć 29 uczniów – np. jeśli w klasie jest 25 dzieci, dyrektor będzie mógł dołączyć do niej czworo uczniów z Ukrainy, jeśli 26 – troje, a gdy już 27 – dwoje. Limity wzrosną też m.in. w przedszkolach i świetlicach.

Możliwe będzie także zatrudnienia asystenta międzykulturowego, którego zadaniem jest udzielanie uczniom niebędącym obywatelami polskimi pomocy w kontaktach ze środowiskiem szkolnym, a także współdziałanie z ich rodzicami oraz ze szkołą.

W roku szkolnym 2024/2025 egzamin ósmoklasisty dla uczniów będących obywatelami Ukrainy będzie przeprowadzany z matematyki i języka obcego nowożytnego, a egzamin z języka polskiego nie będzie obowiązkowy. Uczeń z Ukrainy będzie mógł do niego przestąpić, jeżeli zadeklaruje taką chęć.

Od nowego roku szkolnego we wszystkich typach szkół i przedszkoli publicznych i niepublicznych obowiązywać będą Standardy Ochrony Małoletnich. Od opracowania i wprowadzenia standardów, które mają chronić dzieci przebywające w placówkach przed krzywdzeniem, przemocą, wykorzystywaniem czy zaniedbaniem szkoły i przedszkola były zobowiązane najpóźniej do 15 sierpnia 2024 r.

Od roku szkolnego 2024/2025 ocena z religii i etyki na świadectwie szkolnym nie będzie wliczana do średniej ocen rocznych.

Zgodnie z nowelizacją rozporządzenia ws. organizacji lekcji religii zmieniają się przepisy dotyczące tworzenia na lekcjach religii grup dzieci z różnych roczników i oddziałów klasowych. W noweli zapisano, że dyrektor szkoły (przedszkola) będzie mógł połączyć w grupę z oddziałów lub klas, w których na naukę religii zgłosiło się siedmioro lub więcej uczniów, z osobami z oddziałów lub klas, w których na naukę religii zgłosiło się mniej niż siedmioro dzieci.

Jednocześnie wprowadzono zasadę, zgodnie z którą uczniów szkoły podstawowej można połączyć w grupę obejmującą: uczniów klas I–III albo klas IV–VI lub klas VII i VIII. W grupie międzyklasowej mogą być więc uczniowie np. z klasy I i III szkoły podstawowej, ale już nie z klasy II i V szkoły podstawowej. Maksymalna liczba osób, które mogą uczestniczyć w zajęciach w przedszkolach i w klasach I–III szkół podstawowych, to 25, dla pozostałych uczniów we wszystkich typach szkół – 28.

Przepisy dotyczące nowych zasad organizacji lekcji religii zostały zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego przez I prezes Sądu Najwyższego Małgorzatę Manowską. Wystąpieniu do TK towarzyszył wniosek o zawieszenie stosowania zaskarżonych przepisów. Wniosek prezes Manowskiej został wystosowany w odpowiedzi na niedawne petycje Prezydium Konferencji Episkopatu Polski i Polskiej Rady Ekumenicznej.

Trybunał wydał postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia dla wniosku dotyczącego zbadania rozporządzenia ws. organizacji lekcji religii. W odpowiedzi MEN wydało stanowisko, które głosi, że wydane przez TK postanowienie zabezpieczające nie wywołuje skutków prawnych. W stanowisku resort podkreślił, że rozporządzenie zostało wydane zgodnie z prawem i ma moc powszechnie obowiązującą od dnia 1 września 2024 r.

Od roku szkolnego 2024/2025 przedmiot historia i teraźniejszość nie będzie już nauczany w klasach pierwszych liceów ogólnokształcących, techników, szkół branżowych pierwszego stopnia, liceów ogólnokształcących dla dorosłych prowadzących zajęcia stacjonarnie ani w semestrze I i II liceum ogólnokształcącego dla dorosłych z zajęciami w formie zaocznej. W następnych latach przedmiot ten ma nie być nauczany także w kolejnych klasach i semestrach tych szkół, aż do całkowitego wygaszenia tego przedmiotu - w roku szkolnym 2025/2026. HiT nie będzie nauczany w klasie II liceum ogólnokształcącego i technikum, a w roku szkolnym 2026/2027 w klasie III technikum. Związane jest to z zapowiedzianymi przez ministrę edukacji Barbarę Nowacką zmianami w podstawie programowej kształcenia ogólnego polegającymi na wprowadzeniu nowego przedmiotu - edukacji obywatelskiej, który ma być realizowany od roku szkolnego 2025/2026 w klasie II szkoły ponadpodstawowej.

Od 1 września 2024 r., w podstawie programowej w wymaganiach z zakresu edukacji przyrodniczej w klasach I-III szkoły podstawowej dodany został wymóg znajomości podstawowych zasad udzielenia pierwszej pomocy. W kolejnych klasach, zajęcia z udzielania pierwszej pomocy będą odbywać się również podczas zajęć z wychowawcą: w szkołach podstawowych w klasach IV– VII i ponadpodstawowych w klasach: II–IV liceum ogólnokształcącego, II–V technikum oraz II i III branżowej szkoły I stopnia. Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej i klasy I szkół ponadpodstawowych uczą się pierwszej pomocy na zajęciach edukacji dla bezpieczeństwa.

Z nowym rokiem szkolnym tygodniowy wymiar godzin przeznaczonych na nauczanie niemieckiego w formie dodatkowej nauki tego języka dla uczniów z mniejszości niemieckiej będzie znów wynosił trzy godziny tygodniowo, czyli tyle samo, ile wynosi dla innych języków mniejszości narodowych.

Od nowego roku szkolnego będzie możliwe kształcenie w nowym zawodzie - technik elektromobilności. Jest to nowy zawód wprowadzony do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego.

Wiosną 2025 r. matura i egzamin ósmoklasisty przeprowadzone zostaną na podstawie wymagań podstawy programowej, a nie jak w ostatnich kilku latach na podstawie wymagań egzaminacyjnych wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19.

Od nowego roku szkolnego maturzyści będą składać tylko raz deklarację dotyczącą egzaminów maturalnych, do których przystąpią wiosną. Będą musieli to zrobić do 7 lutego roku, w którym mają przystąpić do matury. Nie będzie już wstępnych deklaracji składanych we wrześniu.

W konsultacjach publicznych jest projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty, który zakłada zmiany na egzaminie maturalnym i ósmoklasisty. Najważniejszą z proponowanych w nim zmian jest przedłużenie na dwa kolejne lata szkolne - 2024/2025 i 2025/2026 - odstąpienia od warunku uzyskania 30 proc. punktów możliwych do uzyskania z jednego wybranego przedmiotu dodatkowego na egzaminie maturalnym. Ta sama nowelizacja ma wprowadzić m.in. możliwość wniesienia na salę egzaminacyjną urządzenia telekomunikacyjnego wyposażonego w aplikację monitorującą stan zdrowia zdającego.

Od roku szkolnego 2024/2025 wszystkie szkoły ponadpodstawowe będą miały obowiązek prowadzenia szkoleń strzeleckich w ramach przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. Zgodnie z podstawą programową tego przedmiotu, od 1 wrześnie 2022 r. szkolenie strzeleckie w szkołach ponadpodstawowych obejmuje podstawy strzelania z częścią praktyczną prowadzoną z wykorzystaniem bezpiecznych narządzi do ćwiczeń strzeleckich takich, jak np. broń kulowa, pneumatyczna, repliki broni strzeleckiej (ASG), strzelnice wirtualne albo laserowe. Jednak przez ostatnie dwa lata szkoły, które na terenie swojego powiatu nie miały dostępu do strzelnic, nie musiały realizować ćwiczeń praktycznych w tym zakresie.

1 września 2022 r. weszły też w życie standardy zatrudnienia w szkołach nauczycieli specjalistów: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych, określające, ilu nauczycieli specjalistów w przeliczeniu na ilu uczniów ma być zatrudnionych w szkołach. Rok szkolny 2022/2023 i 2023/2024 były traktowane w przepisach jako okres przejściowy. Standardy w pełni mają obowiązywać od roku szkolnego 2024/2025.

Zgodnie ze standardem łączna liczba etatów specjalistów nie może być niższa niż: dwa etaty, które powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100; 1,5 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100; jeden etat – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 40 i nie przekracza 50; 4) 0,8 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 40; 0,6 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 20 i nie przekracza 30; 0,4 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 10 i nie przekracza 20; 0,25 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 10.

Od nowego roku szkolnego 2024/2025 wszyscy uczniowie rozczyniający naukę w klasach I szkół podstawowych i w klasach I szkół ponadpodstawowych otrzymają legitymacje szkolne w formie plastikowej karty, nazywanej dotąd e-legitymacją. Taką formę muszą mieć wszystkie nowo wydane legitymacje szkolne wydawane po 13 lipca 2024 r. Wszystkie wydane przed tym dniem legitymacje w formie papierowej zachowują ważność do czasu zakończenia nauki przez ucznia w danej szkole.

Od 13 lipca także wszystkie nowo wydawane legitymacje przedszkolne dla dzieci z niepełnosprawnością oraz legitymacje służbowe nauczycieli muszą mieć formę plastikowej karty. Legitymacje przedszkolne wydane przed tym dniem w formie papierowej zachowają swoją ważność do czasu ukończenia przez dziecko edukacji w danym przedszkolu, a papierowe legitymacje służbowe nauczycieli do końca okresu, na który zostały wydane.

To nie jedyne zmiany dotyczące nauczycieli. 1 września wejdą w życie przepisy wprowadzające wcześniejsze emerytury nauczycielskie (tzw. emerytury na szczególnych zasadach, nazywane też emeryturami stażowymi lub Czarnkowymi). Zgodnie z nowelizacją Karty Nauczyciela przejść na emeryturę na szczególnych zasadach, czyli w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny (60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn), będą mogli – po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy – nauczyciele, którzy łącznie spełnią następujące warunki: rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r. pracę na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, mają udokumentowany okres składkowy wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat "pracy przy tablicy". Podstawę do obliczenia emerytury stażowej ma stanowić wysokość składek zewidencjonowanych na koncie nauczyciela, kapitału zakładowego i środków z Otwartych Funduszy Emerytalnych, zewidencjonowanych na subkoncie. Nauczyciel, który nabędzie prawo do emerytury na szczególnych zasadach, nie będzie mógł skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia, nawet gdy nie będzie chciał na nią przejść.

Na emeryturę na szczególnych zasadach będą mogli przejść, począwszy od 1 września 2024 r. (nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.); od 1 września 2025 r. (nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r.); od 1 września 2026 r. (nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1969 r.).

Nauczyciela, który przejdzie na emeryturę na szczególnych zasadach, a nie osiągnął wieku emerytalnego, będzie można zatrudnić w szkole wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, za zgodą kuratora. Wymiar zatrudnienia w szkole takiego nauczyciela nie będzie mógł być wyższy niż jedna druga obowiązkowego wymiaru zajęć.

W czasie wakacji weszły w życie przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny w szkołach. Doprecyzowano w nich, jakie środki higieniczne muszą być dostępne w szkolnych łazienkach: "w pomieszczeniach sanitarnohigienicznych zapewnia się ciepłą i zimną bieżącą wodę oraz środki higieny osobistej, w szczególności: mydło do rąk; ręczniki papierowe lub suszarki do rąk; papier toaletowy".

PAP/red.